Bugün meydana gelen trafik kazalarında birçok kişi ölmekte, yaralanmakta ve ciddi maddi kayıplara uğramaktadırlar. Her ne kadar meydana gelen kazaların çoğunda sürücülerin hataları ön plana çıksa da bazı durumlarda motorlu araçların (otomobil, motor, traktör, kamyon, tır, kamyonet vb.) teknik aksaklıkları da trafik kazalarına sebebiyet vermektedir. Peki böyle bir durumda motorlu araç üreticisi olan firmalar sorumlu olacak mıdır ? Muhakkak ki meydana gelen trafik kazasının nedeni motorlu araç ise, bu motorlu aracı üreten, satan kişilerin veya firmaların da sorumlu olması gerekmektedir.
Motorlu Araç Satıcısı ve Üreticisinin Sorumluluğu
Meydana gelen trafik kazalarının nadiren de olsa bir kısmı araç üreticilerinin hatalı üretiminden kaynaklanır. Nitekim motorlu araçlardaki imalat ve montaj hataları neticesinde kişiler hayatlarını kaybetmekte veya çok ağır yaralar alabilmektedir. Böyle bir durumda açılacak maddi ve manevi tazminat davalarının kime yöneltileceği de büyük önem taşımaktadır.
Davalı Sıfatı Kimdedir ?
Motorlu araçlardaki hatalardan dolayı meydana gelen trafik kazalarında, zarar gören kişiler ile araç üreticileri/satıcıları arasında herhangi bir hukuki ilişki söz konusu değildir. Bu nedenle davanın motorlu araç üreticisi/satıcısına açılması için hukuki yarar var mıdır?
Her ne kadar zarar gören ile motorlu araç üreticisi veya satıcısının arasında hukuki ilişki olmasa da uygulamada yapımcı(üretici) firmaların sorumluluğu doğmaktadır. Türk Hukukunda yapımcının sorumluluğu düzenlenmemiş olsa Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiile ilişkin hükümlerine dayanarak motorlu araç üreticileri sorumlu tutulabilmektedir.
Türk Hukukunda İmalatçının Sorumluluğu
Hukukumuzda, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da satıcı, imalatçı gibi kavramların tanımları yapılmıştır. Buna göre satıcı ; ‘Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye mal sunan gerçek veya tüzel kişileri’ ifade etmektedir. İmalatçı/üretici ise ; ‘ Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal veya hizmetleri ya da bu mal veya hizmetlerin ham maddelerini yahut ara mallarını üretenler ile mal üzerine kendi ayırt edici işaretini, ticari markasını veya unvanını koyarak satışa sunanları’ ifade etmektedir.
Bu iki tanımdan yola çıkarak ayıplı mallar neticesinde meydana gelecek zararlardan ayıplı mal üreticisinin sorumlu olacağını söyleyebiliriz. Ayıplı mal ise kanunda şu şekilde tanımlanmıştır : ‘Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen veya standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı mal kabul edilir.’ Bu doğrultuda şu hususların eksik veya hatalı olması ayıp kabul edilebilir :
- Aracın motorunun arıza yapması
- Araç fren sisteminin bozuk olması
- Direksiyonun teknik aksaklıkları
- Hava yastığının standartlara uygun olmaması
- Direksiyonun kilitlenmesi
- Frenlerin tutmaması
Yukarıdaki hususlar ve benzeri hususların meydana gelmesi trafik kazasına neden olabilir. Bu trafik kazası neticesinde de kişiler ölebilir, yaralanabilir veya maddi kayba uğrayabilir. Böyle bir durumda araç imalatçısı Borçlar Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde sorumlu tutulabilecek, maddi ve manevi tazminat davası bu firmalara yöneltilebilecektir. Tabii ki bu nedenle meydana gelen trafik kazalarında bilirkişi raporlarıyla kazaya sebebiyet veren şeyin imalatçının sorumluluğunda bulunması şarttır. Sürücülerin kusurları nedeniyle meydana gelen kazada davalı sıfatı farklı kişi ve kurumlarda olacaktır.
Yargıtay Kararları
- Yüksek Mahkeme bir kararında ; Mercedes marka aracın şanzımanındaki üretim hatası nedeniyle vitesin ileri geri kaçması, servise gönderilmesine rağmen sonuç alınmaması, bunun üzerine Tüketici Heyetinde aracın değiştirilmesi gerektiğine dair karar çıktığını belirterek ayıplı mal neticesinde Davalı firmayı maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum etmiştir.
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi : ‘ İmalat hatası nedeniyle meydana gelen kazalardan kaynaklanan ve imalatçının sorumluluğuna dayanan tazminat davaları tıpkı haksız eylemlerden kaynaklanan davalarda olduğu gibi, davalının ikametgahı mahkemesinde ya da haksız eylemin meydana geldiği yer mahkemesinde açılabilir. Bu konuda seçme hakkı davacıya aittir.’
- Yargıtay 13. Hukuk Dairesi : ‘Olayın oluş şeklinde göre hasara, aracın sağ arka lastiğindeki gizli ayıbın neden olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Bu durumda davacı BK 96. madde ve devamı gereğince … ithalatçı firmadan da talepte bulunabilir.’
- Yargıtay 13. Hukuk Dairesi : ‘İmalatçının sorumluluğundan doğan tazminat davaları da haksız eylemden doğan tazminat davalarındaki yönteme göre çözülmelidir.’
- Yargıtay 4. Hukuk Dairesi : ‘Davacı, satın aldığı aracın hava yastığının kendiliğinden açıldığını ileri sürdüğüne göre, bu husus gizli ayıp niteliğindedir.’
- Yargıtay 13. Hukuk Dairesi : ‘Dosyadaki bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporu birlikte değerlendirildiğinde, satın alınan araçta aynı arızanın ikiden fazla ve farklı arızanın dörtten fazla meydana geldiği, bu arızaların aracın tesliminden itibaren 1 yıllık süre içinde ve garanti süresi içinde meydana geldiği anlaşıldığından, araçtan faydalanamamanın süreklilik arz ettiğinin kabulü zorunludur. Böyle olunca, davacı ilk tercih hakkını onarım yönünde kullanmış olsa bile araç bedelinin iadesini de isteyebilir.’
- Yargıtay 4. Hukuk Dairesi : ‘Davacının, aracı üçüncü kişiden ikinci el olarak satın alması, garanti süresinin geçmesi gibi hususlar birlikte değerlendirildiğinde, davacının 4077 sayılı Kanun kapsamında ‘tüketici’ olduğundan söz edilemeyeceğinden davaya genel mahkemelerde bakılmalıdır.’
Yargıtay kararları sorgulama ekranına buradan ulaşabilirsiniz.
Trafik Kazaları ve Maddi – Manevi Tazminat
Ölümlü trafik kazaları veya yaralamalı trafik kazaları neticesinde açılacak maddi ve manevi tazminat davaları ve dava süreci ile ilgili bilgiler için tıklayınız.