Cinsiyet değiştirmek isteyen kişiler, Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesine dayanarak cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davası açmalıdır. Cinsiyet değişikliği iki aşamalı bir süreçtir ve ilk aşaması cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davasıdır. Son aşaması ise nüfus kayıtlarında gerekli düzenlemelerin yapılması ve talebe göre isim değişikliği yapılmasıdır.
Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesine göre ”cinsiyet değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir, ancak iznin verilebilmesi için, istem sahibinin on sekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.” denilmiş, cinsiyet değişikliğine izin verilmesi için şartlar sıralanmıştır. Bu şartların sağlanması halinde Türkiye’de cinsiyet değişikliği yasal yollarla gerçekleştirilecektir.
Cinsiyet Değişikliği Şartları Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddesinde cinsiyet değişikliği için aranan şartlar şunlardır :
- 18 yaşını doldurmuş olmak (reşit olmak)
- Bekar olmak (evli olmamak)
- Transseksüel yapıda olup cinsiyet değişikliğinin zorunlu olduğunun Resmi Sağlık Kurulu Raporu ile belgelenmesi
- Üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun olunduğunun Resmi Sağlık Kurulu Raporu ile belgelenmesi
- Mahkeme İzni
Bu şartların sağlanması ile birlikte cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davası sonuçlanacak ve gerekli ameliyatlar sonrasında ise cinsiyet değişikliğinin ikinci aşamasına geçilerek nüfus davası açılacaktır.
Cinsiyet Değişikliğine İzin Verilmesi Davasında Yargılama Hakkında Bilgiler
Cinsiyet değişikliğinin iki dava ile sonuçlanacağı ve ilk aşamasının cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davası olduğunu belirtmiştik. Bu yargılamaya ilişkin bilgiler şu şekildedir :
Görevli Mahkeme
Cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Bu mahkeme haricinde başka mahkemelerde açılacak davalar görevsizlik nedeniyle reddedilecektir.
Yetkili Mahkeme
Cinsiyet değiştirmeye izin verilmesine yönelik davalarda yetkili mahkeme davacının yerleşim yeri mahkemesidir. Türkiye’de ikametgah adresi bulunmayan kişiler ise Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’a göre İstanbul, Ankara veya İzmir Mahkemelerinde davalarını açabilirler.
Davacı ve Davalı Sıfatı
Cinsiyet değiştirmek isteyen ve Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesindeki şartları taşıyan kişiler davacı sıfatı ile cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davasını açabilirler.
Cinsiyet değişikliği davalarında davalı olarak Nüfus Müdürlüğü gösterilmeli ve dava bu kuruma yöneltilmelidir.
Sağlık Kurulu Raporları ve Dava Süreci
Davacı, Mahkeme kanalıyla ilgili eğitim ve araştırma hastanesine sevk edilir ve psikiyatr ve üroloji bölümlerinden davacının psikolojik durumu ve üreme kabiliyeti ile ilgili rapor tanzim edilmesi istenir. Uygulamada cinsiyet değiştirmek isteyen kişiler, bir süre tedavi gördükten sonra üreme yeteneklerini kaybettiğinden ötürü, cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davasını bu tedavi sonrasında açmalıdırlar.
Sağlık Kurulu Raporu alındıktan sonra rapor Mahkemeye sunulur ve Mahkeme de cinsiyet değişikliğine izin verir. Bu izin, cinsiyet değişikliği için gerekli ameliyatların yapılması adına verilen bir izindir. Gerekli ameliyatlar yapıldıktan ve cinsiyet değişikliği gerçekleştikten sonra ise nüfus kayıtlarının gerçeğe uygun hale gelmesi için dava açılması gerekmektedir.
Cinsiyet değişikliğine ilişkin eski yazımızı okuyabilirsiniz : Cinsiyet Değiştirme Davası
Cinsiyet Değişikliği Sonrasında Nüfus Kayıtlarının Düzeltilmesi Davası
Cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davasının olumlu sonuçlanması sonrasında gerekli ameliyatlar yapılır ve cinsiyet değiştirme işlemi tamamlanır. Cinsiyet değişikliği gerçekleşse bile kişinin kimliğinin değişmesi için nüfus kayıtlarının düzeltilmesi için ayrı bir dava açılmalıdır. Açılacak bu davada yeni hali kadın olan veya erkek olan kişiler, gerçek durumun resmi kayıtlarda da düzeltilmesini isteyeceklerdir.
Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesinin ikinci fıkrası şu şekildedir: ”Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.”
Görüldüğü üzere mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmelerin yapılması gerekmektedir. Bu durum Mahkemelerce re’sen (kendiliğinden) yapılmaz. Bu nedenle belirttiğimiz gibi cinsiyet değiştirme işlemi tamamlanan kişiler bu davayı açmalıdır. Dolayısıyla cinsiyet değiştirme süreci Türk Hukukunda iki dava ile tamamlanmaktadır.
Yurtdışında Cinsiyet Değiştiren Kişiler Türkiye’de Dava Açabilir mi?
Yurtdışında cinsiyet değiştirme ameliyatlarını olan kişiler, ülkemizde cinsiyet değiştirme davası açabilirler. Her ne kadar tüm sürecin ülkemiz kontrolü altında yürütülmesi gerekse de cinsiyet değiştirme için yapılacak işlemlerin çokluğu ve ücretlerin ülkeler arasında değişiklik göstermesi nedenleriyle birçok kişi bu işlemleri yurtdışında gerçekleştirmektedir.
TMK. 40. maddeye göre cinsiyet değişikliğine izin verilmesi için alınacak sağlık kurulu raporu, bu değişikliğin gerçekleşmesi için usuli şarttır. Yurtdışında cinsiyet değiştirmek için gerekli ameliyatları olan kişiler bu yazıda belirtilen süreci aynı şekilde gerçekleştirmelidir. Cinsiyet değiştirme ameliyatlarını yurtdışında olan kişiler doğrudan nüfus kayıtlarının düzeltilmesi davası açtıkları takdirde dava reddedilecektir.
Cinsiyet Değiştirme Davası İçin Avukat Gerekli Midir?
Türk Medeni Kanununun 40. maddesinde cinsiyet değiştirmek isteyen kişilerin şahsen başvuru yapacağı belirtilmişse de kişiler bu davaları avukatları ile yürütebilirler. Cinsiyet değiştirme ve kişisel durum (Cinsiyet, isim), kişiye sıkı sıkı bağlı haklardan olduğundan ötürü çıkarılacak vekaletnamede avukata özel yetki verilmelidir. Bu özel yetki olmaksızın açılan davalarda, bu eksikliğin giderilmesi istenmektedir. Kanaatimizce yetkisiz bir şekilde dava açıldığı için dava usulden reddedilmelidir.
Cinsiyet değişikliğine ilişkin hukuk büromuz ile iletişime geçebilirsiniz : İletişim