İş Sözleşmesinin Feshinde Haklı Neden ve Geçerli Neden Ayrımı

İş Hukukunda işçilerin sözleşmeleri bazı nedenlerle feshedilebilmekte, bu fesih işlemlerinden sonra hukuki süreç başlamaktadır. İşçilerin davranışları, performansları ve yerine getirmekle yükümlü oldukları edimleri yerine getirmemeleri veya eksik getirmeleri iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesine imkan tanımaktadır. Yine işçinin yükümlülüklerini yerine getirmesi karşısında ; işverenin işçinin haklarını gasp etmesi, uygun şartlar sağlanmaması, kanuni yükümlülüklerin ihlal edilmesi gibi sebeplerle de iş sözleşmesi işçi tarafından feshedilebilir. İş sözleşmesi feshedilen işçiler ve feshi gerçekleştiren işverenler fesih için haklı neden nedir geçerli neden nedir bu ayrımı bilmelidirler.

Geçerli neden ile haklı neden birbirinden farklı kavramlar olup İş Kanunu’nda her iki nedene yer verilmiştir. Geçerli neden, haklı neden kadar ağır olmamakla birlikte işçinin şahsından veya işletmeden kaynaklanmaktadır. Nitekim İş Kanunu’nun 18. maddesi geçerli sebebi (geçerli neden) düzenlemiştir. Fakat madde metni incelendiğinde geçerli neden kavramı tanımlanmamış ve hangi hallerin geçerli neden olacağı tahdidi de olsa sayılmamıştır. Madde metnine göre ‘geçerli sebeple fesih için işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklı bir sebep olmasından’ bahsedilmiştir.

İş Kanunu’na buradan ulaşabilirsiniz.

Buna göre geçerli nedeni iki ana başlıkta incelemek gerekirse ;

İşçinin Kişiliğinden Kaynaklanan Nedenler

İş sözleşmesinin geçerli nedenle feshini bu şekilde sınıflandırmak yerinde olacaktır. İşçinin kişiliğinden kaynaklanan nedenler ya işçinin performansı ile alakalı ya da davranışlarıyla alakalıdır. İşçinin performansından kaynaklanan nedenlerde iş gücü eksikliği ön plana çıkacak ve burada işçiye herhangi bir kusur atfedilemeyecektir. Burada işçi, işin gereklerini yetirmeyi arzulamakta fakat tüm bunlara rağmen işi gereği gibi yerine getirememektedir. İşçinin davranışlarıyla alakalı nedenlerde ise işçi yeterlilik açısından mevcut işi yapma kabiliyetine sahip olsa da davranışları nedeniyle işi eksik yapmakta veya hiç yapmamaktadır. Hal böyleyken burada işçinin kusurundan bahsetmek yerinde olacaktır.

İşletmeye, İşyerine İlişkin Nedenler

İş sözleşmesinin geçerli nedene dayanarak feshinde nadiren de olsa işyerinin gerekleri dolayısıyla fesih hali karşımıza çıkmaktadır. Burada işçiden bağımsız olarak yalnızca işletmenin devamlılığı doğrultusunda bir işten çıkarma söz konusudur. İşbu nedenle bazı nedenlerin varlığı halinde işçinin kusuru olmasa dahi iş sözleşmesi feshedilebilecektir. Bu haliyle İş Kanunu’nun işveren lehine hükümler de içerdiği ortadadır. Nitekim hiçbir kusuru olmayan işçinin sadece ekonomik nedenlerle hayatına devam etmesi gereken işletme politikaları nedeniyle işten çıkarılması kabul edilecek bir olay değildir. Yukarıda da beyan ettiğimiz üzere geçerli nedenlerin sayılmadığını yinelemekteyiz. Yargı kararlarıyla oluşturulan bu alan incelendiğinde geçerli neden olarak sayılabilecek haller şunlardır :

• Ekonomik krizler,
• İşyerinin (işletmenin) faaliyet küçültmesi,
• Firmanın siparişlerinin azalması
• Teknolojik imkansızlıklar
• Departman kapatılması
• Rekabet gereği küçülmeler
• Maliyeti azaltmaya yönelik çalışmalar.

Bu ve bu gibi sebepler neticesinde işveren, işyerinin devamı için işçilerin özlük haklarını da ellerinden alabilme yetkisiyle iş sözleşmesini geçerli nedenle feshedebilmektedir. Burada kanunkoyucu ciddi bir hataya düşmüş olup İş Kanununun ruhuyla bağdaşmayan bir düzenlemeye imza atmıştır. Nitekim bir işyerinin varlığını devam ettirmesini, işçinin özlük haklarından yukarıda tutan bir kanun, hem kendi içinde çelişmekte hem de Anayasamızın sosyal devlet ilkesine ters düşmektedir.

İş Sözleşmesinin Feshinde Haklı Neden Kavramı

Haklı neden, geçerli nedenden farklı olarak kanunda hem işçi hem de işveren açısından düzenlenmiştir. İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi, İş Kanununun 24. maddesinde düzenlenirken 25. maddede ise işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi düzenlenmiştir. Her iki düzenleme de açık bir şekilde kaleme alınmış olup geçerli neden gibi mevcudiyetini yargı kararlarına ve hakim takdirine bırakmamıştır. Gerek işçi gerek de işveren tarafından haklı nedenle fesih işlemlerinde 3 ana başlık önem taşımaktadır. Haklı nedenle fesih için aranan sebepleri şu üç ana başlıkta toplayabiliriz :

1. Sağlık sebepleri
2. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
3. Zorlayıcı sebepler.

Haklı Neden – Geçerli Neden Ayrımı

Gerek İş Kanununda gerekse de doktrinde haklı neden ve geçerli neden kavramı tam olarak tanımlanabilmiş değildir. İş sözleşmesinin devamı kriter olarak alındığı takdirde ; işçi/işveren tarafından gerçekleştirilen veya gerçekleştirilmeyen fiil, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin devamını taraflardan beklenemeyecek derecede imkansız kılıyorsa haklı nedenden, haklı neden kadar ağır olmamakla birlikte meydana gelen hadise, tarafların iş sözleşmesine devam edemeyecek duruma gelmesine neden oluyorsa geçerli nedenden bahsetmek yerinde olur. Haklı neden ve geçerli neden ayrımı yaparken kullanılması gereken iki kriter mevcuttur ;

• Meydana gelen davranış/fiil ağırlığının boyutu
• Bu davranış/fiilin sözleşmenin devamına etkisi

Geçerli Nedene ilişkin makalemiz için tıklayınız.

İş Sözleşmesinin Feshine ilişkin makalemiz için tıklayınız.

İşe İade Davasına ilişkin makalemiz için tıklayınız.

İş Sözleşmesinin Haksız/Geçersiz Feshi Halinde İş Hukuku Avukatı Bilgileri İçin ; 

Vekaletname bilgilerimize buradan ulaşabilirsiniz.