Patent, kanunun aradığı şartları sağlamış olan buluşlara verilen belge olarak nitelendirilmektedir. Patent belgesi ile belgeye konu buluş(ürün) kanun çerçevesinde koruma altına alınmakta ve bununla birlikte hak sahibi, herhangi bir tecavüz halinde yasal zemine dayalı olarak tecavüzün engellenmesini ve buna bağlı haklarını(tazminat vb.) talep edebilmektedir. Patent, 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile korunmaktadır.

Patent Çeşitleri Nelerdir ?

Patentler için çeşit ayrımı yapılırken iki ana başlıkta değerlendirme yapmak yerinde olacaktır. Nitekim daha önceki makalelerimizde de belirttiğimiz üzere ürün-usul patenti ve incelemeli-incelemesiz patent olarak iki ana başlıkta değerlendirme yapmak mümkündür. 551 sayılı KHK da patentlerin iki türlü olduğu, bunların usul ve ürün patenti olarak ikiye ayrıldığı belirtilmiştir. Bunun yanı sıra patent korumasının sağlanması için başvuru yöntemleri açısından da ikiye ayrılmıştır. Başvuru sahibinin talebi doğrultusunda patentler incelemeli ve incelemesiz olarak değerlendirilmekte ve buna göre koruma sağlanmaktadır.

Ürün Patenti:

Burada patent belgesi, bizzat ürünün kendisine verilmektedir. Patent verilmiş ürün ile meydana getirilen eserler bu patent ile korunamayacaktır. Örneğin; üretim yapan bir makineye patent verildiği durumda, bu makine ile üretilmiş malzemeler aynı patent belgesi ile korunamayacaktır. Patent belgesi, yalnızca üretim yapan makine için verilmiş ve yalnızca o makineyi kapsamaktadır.

Usul Patenti:

Burada patent; bir ürünü meydana getiren, onu ortadan kaldıran, ona şekil veren vb. işlemleri gerçekleştiren usule (yönteme) verilmektedir. Burada önemli olan yöntem olup patent belgesi bu yönteme verilmektedir.

İncelemeli Patent:

Bu kategorilendirmede, patent verilme işlemlerine göre ayırım yapılmıştır. İncelemeli patentte, başvuru sahibinin talebi doğrultusunda patenti istenen buluş üzerinde yenilik incelemesi yapılır ve şartları haiz olan buluş için 20 yıllık bir koruma sağlanarak patent verilir.

İncelemesiz Patent:

Bu patent türünde ise başvuru sahibi, buluşu için yenilik incelemesi talep etmeden patent verilmesini talep eder. Burada ise patent, hak sahibine yalnızca 7 yıllık bir koruma süresi sağlanmaktadır.

Patentleri özellikle bu iki ana başlıkta incelemek yerindedir. Bunların yanı sıra ek patent ve gizli patent de söz konusudur:

Ek patentte,

patent konusunu geliştiren ve ona katkılar sağlayan buluşların korunması talep edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus ek patente konu buluşun, ana buluş ile bağlantılı olmasıdır. Şayet böyle bir bağlılık söz konusu değilse ek patent başvurusu reddedilecektir. Bunun yanı sıra ek patent için yapılan başvuru, asıl patent ile birlikte yapılabileceği gibi bağımsız olarak da gerçekleştirilebilir.

Gizli patent

ise savunma sanayinde karşımıza çıkmaktadır. Milli değeri olan ve ülke savunması, ülke gelişimi için önem taşıyan buluşların korunmasında kullanılmaktadır. TPE nezdinde yapılan başvurular böylesine bir gizlilik içeriyorsa bu buluşlara ilişkin patentler ‘Gizli Patent Siciline’ kaydedilir. Patentin gizli olup olmayacağına karar veren mercii Türk Patent Enstitüsüdür. Milli Savunma Bakanlığı veya ilgili kurumla birlikte ortak karar alarak patentin milli çıkarlar doğrultusunda önem taşıdığına ve gizli kalmasına karar verilerek prosedür buna göre yürütülür. Şayet gizlilik kararı verildiği takdirde bu karar başvuru sahibine bildirilir ve başvuru sahibi de bu gizlilik kararına uyarak buluşu hakkında bilgi vermekten kaçınma yükümlülüğü altına girer.

Patent Verilebilirlik Şartları Nelerdir ?

Buluş sahipleri, buluşlarını korumak ve patent belgesi almak amacıyla Türk Patent Enstitüsü nezdinde başvurular yapmak ve zorundadır. Peki her buluş patent verilebilir nitelikte midir ? Bunun için 551 s. KHK’nın 5. maddesi belirli şartlar aramış ve düzenlemeler yapmıştır. Buna göre bir buluşa patent verilebilmesi için :

• Yeni olmalı
• Tekniğin bilinen durumunu aşmalı
• Sanayiye uygulanabilir olmalı

Bu üç unsuru taşıyan buluşlar, Türk Patent Enstitüsü nezdindeki değerlendirmeler neticesinde patent verilebilir hale gelecek ve patent belgesi ile birlikte başvuru niteliğine göre 7-20 yıllık sürelerle korunacaktır. Patent verilebilirlik şartlarını düzenleyen Patentlerin Korunması Hakkında KHK, 6. maddede patent verilemeyecek konuları ve buluşları da sıralamıştır. Buna göre Patent Verilemeyecek Konular ve Buluşlar şunlardır :

• Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları,
• Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usül ve kurallar,
• Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımlar,
• Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usüller
• İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usülleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usülleri
• Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar
• Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usülleri.

Patent Belgesinin Hak Sahibine Sağladığı Haklar Nelerdir ?

Patent başvuru sürecini takiben başvuru sahibine Patent belgesi verilir ve patente konu buluş artık 551 s. KHK çerçevesinde koruma altına alınır. Peki hak sahibi bu korumalardan doğan ne gibi hakları mevcuttur ? Yine aynı kanunun 73. maddesi patentten doğan hakkın kapsamını belirlemiştir. Bu maddeye göre :

‘ Patent hakkı sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayırım yapmaksızın patent hakkından yararlanır. Patent sahibinin, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak aşağıda sayılanların yapılmasını önleme hakkı vardır :

1. Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedene olursa olsun elde bulundurulması,
2. Patent konusu olan bir usulün kullanılması,
3. Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının üçüncü kişiler tarafından başkalarına teklif edilmesi,
4. Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satışa sunulması veya kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması.’

Patent Hakkının Sona Ermesi

551 s. KHK ile korunan buluşlar için patent belgesi verilmektedir. Türk Patent Enstitüsüne yapılan başvurularda başvuru sahibinin talebi doğrultusunda incelemeli ve incelemesiz patent olmak üzere iki türlü başvuru gerçekleştirilebilmektedir. Fakat bu iki süre arasında koruma bakımından farklılıklar söz konusudur. İncelemeli patentte 20 yıllık koruma sağlayan patent belgesi, incelemesiz patentte yalnızca 7 yıllık bir koruma sağlamaktadır.

Koruma süresi biten patentler için bu sürelerin uzatılması mümkün değildir. 20 ve 7 yıllık sürelerin dolmasıyla birlikte patent artık kamu malı niteliğine dönüşecektir.

551 Sayılı KHK’ya buradan ulaşabilirsiniz.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na buradan ulaşabilirsiniz.

Fikri Mülkiyet Hukuku ile ilgili detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.