Tenkis davası, Türk Medeni Kanunu’nun 560. ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup miras bırakanın tasarrufları ile saklı paylı mirasçıların (altsoy, anne ile baba, eş) saklı paylarının zedelenmesi halinde açacakları davadır. Türk Medeni Kanunu’nun 560. maddesi şu şekildedir :
”Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.”
Saklı Pay Nedir? Saklı Paylı Mirasçılar ve Saklı Pay Oranları
Türk Medeni Kanunu‘nun 506. maddesine göre saklı pay oranları şu şekildedir :
- Altsoy için yasal miras payının yarısı,
- Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
- Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde yasal miras payının dörtte üçü şeklindedir.
Madde metninden de anlaşılacağı üzere miras bırakanın altsoyu, annesi ile babası ve sağ kalan eş saklı paylı mirasçılardır. Bu halde bir örnekle durumu izah etmek gerekirse ;
Baba ölmüş ve geride 900.000 TL tereke ile üç çocuk bırakmıştır fakat ölümünden önce 3. kişiye 600.000 TL karşılıksız kazandırmada bulunmuştur. Bu halde kalan mirası çocuklar aralarında paylaşmış ve her biri 100.000 TL almıştır. Her bir çocuğun saklı payı, yasal miras payının yarısı olacağından ötürü 150.000 TL olmalıdır. Oysa her bir çocuk eksik bedel (100.000 TL) almış ve çocukların saklı payları zedelenmiştir. Bu halde saklı payı zedelenen her bir çocuk, eksik kalan 50.000 TL için tenkis davası açabilir.
Tenkis Davası Şartları Nelerdir?
Miras bırakan kişinin tasarrufları ile saklı payı zedelenen mirasçılar yukarıdaki örnekte belirtildiği gibi saklı payları zedelendiğinde, miras bırakanın ölümünden itibaren 1 yıl içerisinde tenkis davası açabilirler.
Tenkis Davasında Taraflar (Davacı ve Davalı)
Tenkis davasında davacı; miras bırakanın saklı payı zedelenen alt soyu, annesi ile babası veya eşi olacaktır. Tenkis davasının davalısı ise lehine kazandırma yapılan kişi olacaktır. Bu kişi mirasçı olan veya olmayan bir kişi olabilir.
Tenkis Davası Açma Süresi (Hak Düşürücü Süre, Zamanaşımı)
Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesine göre tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmesiyle düşer.
Hangi Mallar Tenkise Tabidir? Tenkise Tabi Kazandırmalar Nelerdir?
Hangi karşılıksız kazandırmaların tenkise tabi olacağı Türk Medeni Kanunu’nda belirtilmiş olup ölüme bağlı tasarrufların tamamı tenkise tabidir. Bunun haricinde sağlar arası kazandırmalar arasında tenkise tabi olan kazandırmalar TMK 565’te şu şekilde sıralanmıştır :
- Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
- Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde adet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
- Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar
şeklindedir.
Tenkis Davası ve Muris Muvazaası İlişkisi
Uygulamada miras bırakan kişiler malvarlıklarını birçok nedenle elden çıkarabilmektedir. Genelde bağışlama gayesiyle Tapuda satış işlemi ile devredilen taşınmazlar için mirasçılar dava açarak haklarını aramaya çalışırlar. Bu noktada karşılık kazandırmanın ne olduğu ve ne işlemler yapıldığının tespit edilmesi halinde buna uygun dava açılmalıdır. Tenkis davasının kabul edilebilmesi için yapılan karşılıksız kazandırmanın hukuken geçerli olması gerekir. Örneğin muvazaalı bir işlem söz konusu ise bu noktada tenkis talebi yerine muris muvazaası talebi öne sürmek daha doğru olacaktır.
Bu durumlarda tenkis davası ile muris muvazaası nedeniyle tapu iptali terditli olarak davaya konu edilmektedir. Muris muvazaası nedeniyle tapu iptal ve tescil davasına ilişkin yazımızı okuyabilirsiniz : Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası